|
Sezonowy alergiczny nieżyt nosa (pyłkowica) jest kojarzony z objawami występującymi wiosną i latem. Tymczasem pierwsze objawy chorobowe mogą pojawiać się już w styczniu (wywołane kontaktem z alergenami pyłku leszczyny) i mogą występować aż do października (wywołane pyłkiem ambrozji, bylicy czy nawłoci).
Często objawy pyłkowicy występujące w styczniu, lutym i marcu są błędnie rozpoznawane nie tylko przez samych chorych ale również przez niektórych lekarzy jako infekcja i w związku z tym leczone antybiotykami. Któż bowiem poza botanikami i oczywiście alergikami spogląda w styczniu i lutym na bezlistne gałązki drzew w poszukiwaniu kwiatów.
|
|
Kwiaty drzew wiatropylnych nie wykształciły barwnego okwiatu, nie muszą również przyciągać owadów pięknym zapachem. Do reprodukcji roślin wiatropylnych (pyłek roślin to męskie komórki rozrodcze) wystarczy powiew wiatru w bezdeszczowy dzień.
Alergicy (a może także i członkowie rodzin alergików) powinni znać okresy pylenia roślin.
Uproszczony kalendarz pylenia roślin opracowany przez Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych na podstawie 15 letnich badań stężenia pyłku roślin w kilkunastu miejscowościach
|
|
Rozpoznanie związku między czynnikiem uczulającym a schorzeniem alergicznym opiera się na występowaniu objawów chorobowych zawsze po kontakcie z substancją uczulającą.
Zastosowanie profilaktyki wymaga od lekarza i pacjenta znajomości podstawowych informacji o alergenach.
 Leszczyna
Wysoki krzew lub drzewo. Początek kwitnienia oznacza botaniczne przedwiośnie. Kwitnie od końca stycznia do połowy marca. Stężenia pyłku średnie, rzadko wysokie.
 Olcha, olsza
Drzewo lub krzew (olsza zielona). Zakwita przed rozwinięciem się liści lub równocześnie z nimi (luty ? początek kwietnia). Alergen pyłku olchy wykazuje reakcje krzyżowe z alergenami pyłku brzozy i leszczyny.
 Brzoza
Pyłek brzozy osiąga bardzo wysokie stężenia w atmosferze (do 4000-5000 ziaren w 1 m3 powietrza), w pobliżu kwitnącego drzewa stężenie może przekraczać 16,2 mln ziaren pyłku/1m3 powietrza. Pyłek brzozy jest po pyłku traw najczęstszą przyczyną pyłkowicy w Polsce. Kwitnie w drugiej połowie kwietnia i na początku maja.
 Dąb
Dąb szypułkowy, pospolity w całym kraju, w lasach, parkach, przy drogach, w górach do 600-700 m n.p.m. Kwitnie w maju, 2 tygodnie przed dębem bezszypułkowym. Dąb bezszypułkowy, w Polsce pospolity w lasach i parkach, z wyjątkiem obszarów górskich i północno-wschodniej części kraju, która leży poza zasięgiem jego występowania.
 Rodzina Sosnowate : Sosna, Świerk, Jodła, Modrzew
Alergeny pyłku drzew iglastych uczulają wyjątkowo rzadko. Stężenia pyłku w atmosferze są bardzo wysokie. Po krótkotrwałych deszczach w maju, pyłek kwitnącej sosny widoczny jest na brzegach kałuż jako żółty osad.
 Topola
Drzewo dwupienne (kwiaty męskie i żeńskie występują na oddzielnych okazach). Sadząc wyłącznie okazy żeńskie, możemy wpływać na zmniejszenie stężenia pyłku w atmosferze (produkowanego przez okazy męskie). Kwiaty zebrane w zwisające kotki rozwijają się wczesną wiosną (marzec - kwiecień), krótko przed rozwinięciem liści. Na przełomie maja i czerwca na okazach żeńskich dojrzewają owoce zwierające nasiona opatrzone pęczkiem miękkiego, śnieżnobiałego puchu, który jest roznoszony przez wiatr. Okres owocowania topoli zbiega się w czasie z początkiem pylenia traw. Wielu chorych uczulonych na pyłek traw sądzi, że przyczyną dolegliwości występujących w tym okresie jest biały puch topoli. Pojawiające się masowo duże ilości puchu mogą działać drażniąco na błonę śluzową nosa i spojówki, nie mają jednak właściwości uczulających. Znaczenie kliniczne małe .
Ambrozja
Alergen pyłku ambrozji jest najczęstszą przyczyną pyłkowicy w Ameryce Północnej i przez wiele lat uważano, że nie stanowi problemu w Europie.
|
|
 Trawy
Alergeny pyłku traw są najczęstszą przyczyną pyłkowicy w naszym klimacie. Pomiędzy alergenami poszczególnych gatunków traw wykazano wysoką reaktywność krzyżową. Tak więc, jeżeli alergik jest uczulony na tymotkę łąkową, będzie również reagował objawami na pyłki kostrzewy i innych traw. W Polsce oprócz traw dzikich znaczne obszary porasta żyto (trawa uprawna). Główny okres pylenia traw przypada w Europie centralnej na drugą połowę maja, czerwiec i pierwszą połowę lipca, w Europie północnej na drugą połowę czerwca, lipiec i pierwszą połowę sierpnia, w Europie południowej i rejonie śródziemnomorskim na maj.
 Bylica
Bardzo popularny w całej Europie chwast wiatropylny należący do rodziny astrowatych, liczący około 400 gatunków. Jest rośliną pionierską, zasiedla nowe tereny, place budowy i nasypy. Tuż nad ziemią stężenie jej pyłku jest bardzo wysokie i często przekracza 400?500 ziaren pyłku/1m3 powietrza. Ma duże znaczenie kliniczne (najczęstsza przyczyna pyłkowicy po trawach i brzozie). Odpowiada za większość objawów pyłkowicy późnym latem.
 Babka
Stężenia jej pyłku nigdy nie osiągają bardzo wysokich wartości. Kwitnie w maju, czerwcu i lipcu. W ostatnich 30 latach w Polsce obserwujemy stały spadek stężenia pyłku babki w atmosferze miast. Najprawdopodobniej ma to związek z wykorzystywaniem do obsiewania trawników na terenach miejskich i w ogródkach mieszanek traw bez zanieczyszczeń nasionami innych roślin.
Komosa
Komosa jest chwastem pospolitym w całej Europie. W Polsce najpowszechniejsza jest komosa biała, potocznie zwana lebiodą. Stężenie jej pyłku nie osiąga wysokich wartości. Stąd też rzadziej spotykamy przypadki silnej nadwrażliwości na pyłek tej rośliny. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
Pokrzywa
Pokrzywa jest charakterystyczna dla rejonów o klimacie umiarkowanym i zimnym. Pokrzywa produkuje dużą ilość pyłku, ma długi okres pylenia, a stężenia jej pyłku osiągają bardzo wysokie wartości w atmosferze. Uczulenia na pyłek pokrzywy należą jednak do rzadkości. Kwitnie od maja do września.
Od końca lat 60. ambrozja obecna jest we Francji, północnych Włoszech, na Ukrainie, w krajach bałkańskich, na Węgrzech i południowej Austrii, a ostatnio także w Polsce. Z uwagi na wymagania klimatyczne nie wydaje się jednak, aby ambrozja mogła się w Polsce rozmnażać (jedynie wegetatywnie). Pyłek ambrozji znaleziony w atmosferze Polski (w pojedynczych dniach nawet w wysokim stężeniu) pochodzi najprawdopodobniej z roślin wysianych wraz z importowanym zbożem. Wskazuje na to ograniczone występowanie okazów ambrozji, np. w okolicach stacji przeładunkowych i dworców kolejowych. Kwitnienie przypada na drugą połowę sierpnia i wrzesień. Jednak w kilku miejscach (np. Szczecin) obserwowana jest lokalna ekspansja ambrozji i rozmnażanie wegetatywne przez odrosty korzeniowe. Ambrozja jako groźny chwast jest w Polsce zwalczana z urzędu.
Stężenia pyłku roślin w poszczególnych latach mogą się znacznie różnić od siebie. Wpływ na koncentrację mają przede wszystkim warunki atmosferyczne a głównie temperatura i ewentualne opady deszczu.
W ostatnich latach obserwowane jest również przyspieszenie początku pylenia drzew i traw. I tak w 2002 roku początek pylenia leszczyny i olchy przypadł na połowę stycznia (szczyt w połowie marca) czyli o prawie miesiąc wcześniej niż w ostatnich 15 latach. W 2000, 2001 i 2002 roku średnie stężenie pyłku traw wywołujące objawy chorobowe wystąpiło już w pierwszej dekadzie maja czyli o 3 tygodnie wcześniej niż w latach wcześniejszych, kiedy to średnie stężenie notowano zwykle w ostatnich dniach maja.
W materiale wykorzystano zdjęcia ze zbiorów
M. Mikołajczyk i P. Rapiejko.
|
